Khai quật hóa thạch tí hon ‘mình chim, sọ khủng long bạo chúa’ 120 triệu năm tuổi
Một hóa thạch có hộp sọ giống khủng long bạo chúa nhưng thân hình nhỏ bé như loài chim ruồi đã được khai quật gần đây tại Trung Quốc.
Sinh vật có kích thước giống chim ruồi là một phần của loài Enantiornithines, hay còn gọi là “loài chim đảo ngược” và có khả năng tiến hóa từ loài khủng long velociraptor (loài mồi tốc độ).
Các nhà nghiên cứu ở Trung Quốc gần đây đã khai quật được hộp sọ hóa thạch của một loài chim đặc biệt đã xuất hiện cách đây 120 triệu năm. Tuy nhiên, phát hiện đáng chú ý này càng khiến người ta kinh ngạc hơn khi hộp sọ cho thấy những đặc điểm rất giống với khủng long bạo chúa – nhưng trên cơ thể nhỏ bé, dài chỉ vài inch của loài chim cổ đại.
Được phát hiện bởi Viện Cổ sinh vật học và Học viện Khoa học Trung Quốc, nhóm nghiên cứu đã vô cùng ngạc nhiên. Hộp sọ 0,75 inch nằm gọn trong lòng bàn tay của họ, nhưng được phản chiếu giống như của loài lớn hơn nhiều – trong khi phần còn lại của cơ thể nó gần giống với của một con chim ruồi yếu ớt ngày nay.
Sau khi khai quật phát hiện quý giá này, các chuyên gia đã chụp CT để tái tạo chi tiết hóa thạch, theo Science Alert. Điều này chứng minh rằng mẫu vật thuộc về một nhóm chim đã tuyệt chủng gọi là enantiornithines, hay còn gọi là “chim đảo ngược” – và các loài chim cổ đại vẫn giữ lại các đặc điểm cấu trúc từ tổ tiên khủng long của chúng.
Nhiều enantiornithin (loài chim đảo ngược) được phát hiện trước đây nhỏ hơn một con gián, nhưng phát hiện lần này thì lại khác. Được trang bị một đôi cánh và móng vuốt, những loài động vật thời tiền sử này là một trong những nhóm chim sơ khai đa dạng và phong phú nhất – cho đến khi thảm họa tận thế xảy ra trên Trái đất.
Cộng đồng khoa học nhất trí rằng loài này đã không thể sống sót sau sự kiện tuyệt chủng hàng loạt đã xóa sổ loài khủng long cách đây 66 triệu năm. Tuy nhiên, các đặc điểm của chúng chắc chắn vẫn còn, và đây được coi là một bước tiến hóa quan trọng đối với các loài chim hiện đại mà chúng ta thấy ngày nay.
Như đã được công bố trên tạp chí Nature Communications, nghiên cứu đã cho phép các chuyên gia xây dựng lại cây phả hệ của loài chim cũng như hộp sọ của nó, cung cấp cho các chuyên gia cái nhìn mới về sự tiến hóa sọ của các loài chim. Rõ ràng ngay lập tức từ ảnh chụp CT cho thấy vị trí hộp sọ của con chim này giống vị trí hộp sọ của loài khủng long bạo chúa và khác biệt rõ rệt so với bất kỳ loài chim sống nào ngày nay.
Có lẽ thú vị nhất ở cấp độ nguyên thủy là các điểm gắn vào cơ hàm mà các chuyên gia phát hiện – vì chúng thường chỉ được tìm thấy trên khủng long hoặc bò sát như cá sấu và thằn lằn.
Theo Viện Khoa học Trung Quốc, hình thái như vậy đã ngăn con vật di chuyển hàm trên và hàm dưới một cách độc lập. Tuy nhiên, điều khiến tác giả chính, Tiến sĩ Wang Min sửng sốt nhất là bí ẩn về một khúc xương kỳ lạ mà ông khó xác định.
Ông nói: “Khi tái tạo tất cả các phần của hộp sọ ba chiều từ ảnh chụp CT độ phân giải cao của hóa thạch, tôi đã gặp khó khăn khi tìm ra một khúc xương cụ thể.“
Chỉ sau khi đồng nghiệp của ông, Tiến sĩ Thomas Stidham gợi ý rằng đây có thể là pterygoid, một cơ nhai ở hàm dưới, nhóm nghiên cứu mới nhận ra những gì họ đã tìm thấy. Kết quả là, hóa thạch cổ đại này đã chính thức trở thành một loài chim đầu tiên được bảo quản tốt từng được tìm thấy cho đến nay.
Tiến sĩ Stidham lưu ý rằng nó trông “giống hệt như của loài dromeosaur Linheraptor (một loài khủng long)”, khiến ông so sánh những bức ảnh chụp CT mới được chụp với những bức ảnh chụp của các loài khủng long săn mồi tốc độ velociraptors đã tuyệt chủng – và phát hiện ra rằng chúng giống loài đó nhiều hơn với bất kỳ loài chim sống nào khác.
Stidham cho biết: “Hóa thạch chim và khủng long cũng không có sự tiếp xúc rời rạc giữa pterygoid và phần tư ở gần vòm miệng. Kết hợp với xương thái dương bị ‘khóa chặt’, sự khác biệt trong cấu trúc vòm miệng cũng chỉ ra việc chuyển động không khớp giữa hàm trên và dưới ở những loài chim cổ”.
Cuối cùng, quan điểm cho rằng các loài chim về cơ bản chính là khủng long sống đã được chứng minh và hỗ trợ khoa học nhiều thập kỷ trước. Tuy nhiên, nghiên cứu này là một bằng chứng đáng kinh ngạc khác về sự tranh cãi đó và chỉ ra rằng các loài chim đã tiến hóa từ một nhóm con khủng long bao gồm cả loài loài mồi tốc độ velociraptor huyền thoại.
Như hiện tại, nghiên cứu chỉ ra rằng mặt sau của hộp sọ của loài chim cổ đại này giống loài ăn thịt hơn nhiều so với loài chim. Bài báo cũng gợi ý rằng chuyển động của hộp sọ phần lớn là chuyển động độc lập của mỗi hàm, hẳn đã phát triển rất nhiều sau này – và dẫn đến sự đa dạng mà chúng ta thấy ngày nay.
Nghiên cứu kết luận: “Bất chấp cuộc chinh phục và thành công toàn cầu của chúng qua kỷ Phấn trắng, chỉ có nhóm chim ‘chỏm cây’ với sự tập hợp các đặc điểm bắt nguồn từ tổ tiên nó, cho phép và thúc đẩy các động tác của sọ, sống sót sau cuộc đại tuyệt chủng cuối cùng của thời Đại Trung sinh và đã phát triển mạnh mẽ kể từ đó,” nghiên cứu kết luận.
May mắn thay cho chúng ta, những con chim lớn nhất trong số những loài chim hiện đại phát triển ngày nay đã không tiến hóa để lớn gấp hai hoặc ba lần. Với DNA của khủng long trong gen và các đặc điểm có cánh và móng vuốt trên cơ thể của chúng, con người chúng ta sẽ trở thành con mồi một cách dễ dàng.
